Богумили - шта знамо о њима ( или не знамо)?

[Qala Davidov]

I sad imamo jedan paradoks:

Ako su bosanski krstjani i Crkva Bosanska prezirala ovozemaljske stvari, i ako su bili toliko fanaticni u svojim uvjerenjima i pod prijetnjom fizicke smrti, zasto su se dali prekonvertirati na Islam po jednoj od teorija koja kaze da su htjeli zadrzati zemlju, na koju kao cafiri nebi imali pravo?

Pa upravo u toj razlici izmedju rimskog i gnostickog nauka o spasenju i uskrsnucu. RKC je manipulirala tim naukom tjerajuci ljude da se zadovolje svojim teskim zivotom i feudalnim jarmom jer ce ih zbog muka i trpljenja snaci nagrada na »onaj dan», naplacivala je dazbine i bogatila se u zemlji i posjedima. Crkva Bosanska povodila se za tim da Kraljevstvo nije od ovoga svijeta.

Krstjanin crkve bosanske bio je ucen da ne trosi zivot uzalud jer u njemu nema niceg bozanskog osim iskre duha… njegovo cijelo tijelo i sve sto posjeduje je u vlasti ove prirode. To je bio jedan od zamjerki koji su rani krscani upucivali gnosticima jer su izbjegavali sulude i beskorisne fanaticke zrtve i mucenistvo. Gnostici su znali da je smrt fizickog tijela, a da se prije toga u njemu nije razvila Duhovna dusa, a po njoj i partcipacija u K.B. [Kraljevstvu Božjem].. sasvim beskorisna u soterioloskom smislu.

A razvoj te i takve duse traje i to je jedan proces. Po gnostickoj filozofiji, ne postoji mogucnost individualnog spasenja. Mikrokosmosi involiraju u materiju u zivotnim valovima, grupno prolaze individualna iskustva cineci zivotom po Dusi tzv. tijelo Kristovo, Ecclesiu. Crkvu i u takvim zivotnim valovima i napustaju materijalnu manifestaciju. Taj sveobuhvatni proces traje u ciklusima, u valovima na odredjenim prostorima pod datim okolnostima. Pazljivi promatrac uocit ce odredjene zakonitosti u tom ritmu. Od prvih pisanih izvjestaja o izabranim «bozjim narodima» pa naovamo. Stoga.., rad koji su oni obavljali na ovim nasim prostorima trajao je u jednom odredjenom vremenskom razdoblju i imao svoje etape.

Jedna od tih etapa nalagala je i izlazak iz ilegale te otvoreno naucavanje.

Jedna od tih etapa nalagala je i «radikalizaciju» prema ucjenama i pritiscima iz RKC.

Jedna od tih etapa nalagala je i nevjerojatnu fanaticnost kojom su katari i krstjani branili svoj prostor od zatiranja od strane RKC, inkvizicije i krizarskih vojni.

Jedna od tih etapa nalagala je i to da su samo nestali preko noci, jer kako stoji u evandjelju u ovom svijetu, ali sve manje od njega... i onda...puf ! otisli, da je Bosna saptom pala i da je jedan dio tog zadrtog i nepokolebljivog korpusa neobjasnjivo prihvatio…Islam?

To je jedan ritam koji je opisan i primjerom Isusovog zivota u Bibliji, jedan primjer kako je svako njegovo djelo i akcija u Novom Zavjetu bila potkrepljena citatom proroka iz Starog Zavjeta.

Kroz dramu na Golgoti mozemo pratiti i dramu unutarnjeg corpusa Crkve bosanske: Isusovo predavanje saptom duha u ruke Ocu... Consumatum est. Svrseno je!.., sto se tice njegove/njihove uloge u ovom svijetu, (pre)brzo umiranje na krizu na opce cudjenje farizeja i Pilata te iznenadni nestanak corpusa, tijela iz grobnice.

I da… (…) ostali su samo prazni izvanjski artefakti, bas kao sto su u grobnici ostali prazni mrtvacki pokrovi… Isto se desilo i sa Katarima u Francuskoj.

Mozda cete uociti neke slicnosti npr. sa indijanskim «dualisticko» gnostickim sistemima drevnih Tolteka? Ili neke druge skupine koja je jednostavno disapirnula [nestala] sa scene?

(...)

[Qala Davidov]

Mislim da bi se trebala raditi razlika izmedju unutarnjeg jezgra Crkve Bosanske koju su cinili posveceni u misterij i "savrseni" te sireg vjernickog kruga. Sagledajmo to sto se desilo na "znanstveni " nacin. Povjesnicari grijese prvenstveno u tome sto ne krecu od onoga sto predstavlja samu esenciju njihova nauka. Oni uvijek grade svoje teorije na njima shvatljim i poznatim modelima, no nikad se nisu sjetili da pitaju nekog gnostika. A gdje bi ga i nasli da ga pitaju?

Bit onoga o cemu su naucavali eseni, rani krscani i gnostici je "narod bozji" ujedinjen u onome što su nazivali "Krist" unutar koga moze slobodno fluktuirati Duh. Ako nema tog "zivog tijela" nema niti Crkve. Ecclesie.

Ako su pripadnici svecenstva Crkve Bosanke htjeli biti dosljedni sami sebi i svojem nauku koji ne priznaje nikakve ovozemaljske institucija i udruge cije su aspiracije usmjerene unutar ovog svijeta, trebali su jednostavno priznati sami sebi da su obavili svoju ulogu u datom vremenu i prostoru i da treba nestati. Otići. Njihova uloga je bila zavrsena. Izgubili su svoj "narod bozji". On je usljed dugogodisnjih pokusaja da se opire "zlu" i da zadrzi svoje pozicije kao naroda na mapi tadasnje evrope, jednostavno prestao biti "narod bozji". To je jedan od temeljnih zakona ove prirode. I Oni su to dobro znali.

Narod koji je cinio vanjski dio Crkve Bosanske jednostavno nije bio u stanju prihvatiti, po logici ovog svijeta, ekstreman zahtjev Isusova nauka: ostaviti sve i poci za njim. Postati Savrsen. Biti po kvaliteti, vibraciji svoje egzistencije u ovom svijetu, ali ne vise i od njega, da ne ulazim u daljnja objasnjenja jer bi tada iskoracili iz okvira oviog topica. Bio je previse vezan za ovozemaljske stvari kao sto su zemlja, nasljedje, drzavotvornost, obrana nacionalnog identiteta i integriteta. Sve ono sto "ne moze u Kraljevstvo Bozje", ali i sve ono cime su manipulirale upravo oficijalne religije duboko ukorijenjene u ovom svijetu. Katolicanstvo i Islam. I sto onda preostaje sirotom obicnom covjeku, vjerniku i stovatelju Crkve Bosanske koji nije u stanju ispuniti visoke konzekvence "savrsenog" ?? Ako nisi u stanju pobjediti i nadvladati samog sebe (nikako izvanjskog protivnika), kada si suocen sa zlom, od dva zla odabrati manje. Zato su i konvertirali na Islam jer su ga ocjenili manjim zlom od Katolicke crkve.

Upravo to su ih i naucavali sukladno gnostickom nauku, sukladno onome sto je naucavao i Pavao. Gnostici u doba rane crkve nisu odobravali mucenistvo i fanatizam jedne od sekti u ranom krscanstvu. Smatrali su da nema smisla zaludu gubiti zivot po arenama sirom rimskog carstva zbog vlastitog fanatizma ako u sebi nisi dovrsio proces onoga sto te cini "Savrsenim". Slijepi fanatizam je kategorija iskljucivo ega i njegove zasljepljenosti, samim sobom, svojim osobnim bogom, sotonskim principom u nama samima, naucavali su, a Mudrost, Sophia, je kategorija Duse. Mudrost iz koje proizlazi beskonfliknost prema ovom svijetu. Jedno ne-djelovanje prema ovom svijetu i njegovim hijerarhijama koje omogucuje nekome posvecenom u misterij da se u njemu neometano razvija Dusevni princip do onoga trenutka kada po ovom svijetu postaje Savrseni: kada je poput Isusa nadvladao ovaj svijet i sve njegove zakone.

Mislim da u tom svjetlu trebamo sagledati sve motive koji su se motali po glavama i srcima ljudi onog vremena. Jedni su, sukladno stanju svojeg bica ostali. A oni drugi, koji vise nisu bili podlozni utjecaju ove priode, Savrseni, su jednostavno nestali. Obavili su svoju funkciju i otišli.

No pravo pitanje upravo to:

Kud su nestali Savrseni ??

Kud je nestalo i otislo jezgro Crkve Bosanske? Jer za razliku od sudbine Parfea, Savrsenih u Katara koji su pohvatani i pogubljeni i kojih je tek jedan manji dio nakon pada Montségura, zadnjeg katarskog uporista u Franscuskoj, uspio izmaci smaknucu i od kojih je jedan manji dio svoje utociste pronasao upravo u Bosni, oni su izbjegli takvu sudbinu.



Mozda s vremenom iz mraka kakve stare pomorske skrinje.., negdje u Dubrovniku ili Boki Kotorskoj (Katarskoj) svjetlo dana ugleda i neka tekica kakvog revnog kapetana koji je ipak bilježio tajanstvene destinacije svojih tajanstvenih putnika, usprkos diskretnom zahtjevu potpomognuti pokojom vrecicom zlatnih dukata, da zaborave da su ih ikad i vidjeli.

(kraj teksta)

[Bokisd]

Ipak nema Isus i Jevandjelje i Pavle nikakvih dodirnih tacaka sa bilo kojom manifestacijom manihejstva, nazalost daleko su oni od istinite i prave crkve koju je Isus osnovao.

[slovoA]

Свашта. Једино што сам јасно видио у читавој овој причи, то су трагови блаженопочившег муфтије Зукорлића и његових фалсификата о Босни и тој некаквој цркви босанској, без иједног јединог Србина не само у тој цркви, већ и на самој територији Босне.

А можда је то и циљ читаве те приче?

[Božena]

Bogumili u Bosni nisu postojali kao ni bosančica, koja je starosrpska ćirilica

Među bošnjačkim lingvistima i drugim ponekad se Kulinova povelja uzima kao dokaz tradicije bošnjačkog jezika i tzv.bosančica se uzima kao posebno bosansko pismo. Šta Vi kažete na to? Kakvo je to pismo bosančica?

SLOBODAN REMETIĆ: Iz vremena austro-ugarske okupacije BiH potiče ideja izdvajanja srednjovekovne ćirilice bosanskih muslimana i katolika kao posebnog pisma pod imenom "bosančica" ili "bosansko-hrvatska ćirilica". Reč je o srpskom brzopisu koji je u doba vladavine Tvrtka Kotromanića "prenet sa srpskog dvora na bosanski i koji je i na novom zemljištu pratio razvoj brzopisa u matičnoj oblasti, a pri tom je u raznim krajevima prošao kroz raznolike inovacije". Korpus tih novih oblika slova nastalih na zapadu, a nepoznatih brzopisu u matičnoj zemlji, praktično je zanemarljiv. A i ta prividna različitost dveju varijanata istog tipa ćirilice proističe iz poređenja bosanskog brzopisa sa istočnim ustavom, pri čemu se svesno prelazi preko činjenice "da je brzopis i tamo najčešće imao iste slovne oblike". Razlike između brzopisne i ustavne varijante hrvatske glagoljice kudikamo su veće od te, iz vanjezičkih razloga proklamovane specifičnosti "bosančice", a one ipak ne ugrožavaju status opšteg naziva glagoljica. Ne pomaže ni pozivanje na podatak da se "bosančica" znatno pre Vukove završne reforme, odnosno Save Mrkalja, značajno rasteretila izbacivanjem onih slova koja je istorijski razvoj jezika učinio nefunkcionalnim. Da su takve razlike dovoljne za stvaranje nove azbuke, ni vukovska ćirilica više ne bi bila ćirilica.

Slavonac Matija Antun Reljković podseća svoje zemljake: "Vaši stari jesu knjigu znali/Srpski štili i srpski pisali". Ovo se očigledno odnosi na upotrebu ćirilice (koja je u 17. veku bila prodrla iz Bosne u Slavoniju), koju bi neko da proglasi posebnim pismom - "bosančicom".

Sličan falsifikat čeka nas i na terenu srednjovekovnih stećaka, "krunskog svedoka" postojanja posebne "bosanske crkve", utemeljene na tobožnjoj "bogumilskoj jeresi". Britanski istraživač Merien Vencel je na osnovu višegodišnjih istraživanja dokazala "da stećke nisu pravili bogumili", jer oni nisu ni postojali. U posebnosti "bosanske crkve", u podizanju jednog vida srpske ćirilice na nivo posebnog pisma "bosančice", kao i u nametanju "bosanske nacije" M. Vencel vidi argumente za konačni zaključak da je u svim tim falsifikatima okupaciona vlast "tražila ideološko uporište za razdvajanja Bosne i Hercegovine od Srbije" (M. Ekmečić).



Merijen Vencel (Marian Wenzel), britanska profesorka,
u světu poznati autoritet za istoriju Bosne srědnjeg věka.

Milorad Ekmečić:

- Merijen Vencel (Marian Wenzel), britanski, u svetu poznati autoritet za istoriju Bosne srednjeg veka, 1999. je u Sarajevu objavila dve studije o bogumilima. Veli da je 1960. došla u Sarajevo da istražuje bogumile i živela je u ubeđenju da su stećci njihovi. „Ovome su sledile godine istraživanja, tokom kojih sam shvatila da stećke nisu pravili bogumili“, i da oni nisu ni postojali. Napisala je da su ovu teoriju prvi zastupali habzburški političari „tražeći ideološko uporište njima neophodnog razdvajanja Bosne i Hercegovine od Srbije“. Urednik koji je u Sarajevu objavio prevod ove studije Merijen Vencel, autor je velike knjige o nastanku bošnjačke nacije od srednjovekovnih bogumila. Zapadna politika ne bi bila tako nemilosrdna u razbijanju Jugoslavije a danas srpske države, da počiva na nekim istorijskim istinama.

,,Изумитељем“ босанчице сматра се Хрват, Ћиро Трухелка, који од локалне варијанте српске ћирилице прави посебно, наводно потпуно независно, писмо од ћирилице коју назива босанчица. Овај термин је у неким крајевима ушао у употребу па се тако у ,,Енциклопедији ликовних умјетности“, 1959., Загреб, може пронаћи одредница ,,босанчица“, а као објашњење да је то ,,босаница, босанска буквица, хрватска ћирилица, звана и женско писмо“.

[Božena]

Đorđe Ćapin

Mit o bogumilima

Tekst je objavljen u časopisu "Pogledi" br. 179., Kragujevac, septembar 1995., str. 24-25 i u časopisu "Vidoslov – Sabornik eparhije Zahumsko-hercegovačke i Primorske" br. 9., Trebinje 1996., str. 59-62.

Malo je problema u srpskoj istoriji koji su toliko istupili van okvira nauke, kao što je izmišljotina o tzv. “bogumilima” ili “patarenima” u srednjevjekovnoj Bosni i Humu. Gotovo je nevjerovatno da je od tako malo početnih elemenata izgrađen grandiozan sistem neistina i poluistina, koji je do skora bio oficijelna i nedodirljiva “naučna” istina, papagajski ponavljana od osnovne škole do univerziteta. Naravno, kao i sve što je izgrađeno na lažima, i ta konstrukcija bi se brzo raspala, kao bivša Jugoslavija, da se iko usudio u prethodnom periodu da je podvrgne iole ozbiljnoj kritici. Malobrojni autori koji su to uspjeli (Petranović i Glušac) u zvaničnoj istoriografiji su zaobilaženi i prećutkivani kad god je to bilo moguće, a kad nije, onda su im lijepljene etikete tipa “nije školovan istoričar” “uzalud je pokušavao da dokaže” i sl., uvijek bez obzira na argumente, bez ozbiljne kritike ili pokušaja polemike. Pošto o ovoj temi šira javnost veoma malo zna, uglavnom samo iskrivljenu zvaničnu verziju iz školskih programa, pokušaćemo ukratko da je približimo i prepoznamo snage koje su mit stvorile i održavale do danas.

Početak priče ćemo lako vremenski i prostorno locirati u XIX vijek i austro-ugarsku balkansku politiku (odvajanje zapadnih srpskih zemalja od Srbije i Crne Gore i pokušaj stvaranja “bosanske” nacije). Mit o “bogumilima” je stvorila Austro-Ugarska, ona ga je održavala do svog raspada, a isti koncept i istu politiku, samo nešto primitivnije i agresivnije, sprovodi i bivša SFRJ u besmislenoj vještačkoj tvorevini zvanoj “SR Bosna i Hercegovina” (kada je po istom receptu izmišljena i “muslimanska” nacija).

Osnov priče je prilično jednostavan, a ogoljen, bez zaštite “autoriteta” iz nauke i politike, djeluje naivno: Srednjevjekovna bosanska država nije bila srpska ni pravoslavna. Većina stanovništva je ispovijedala jednu dualističku jeres – bogumilstvo, koja je bila i državna vjera. Kako je ta jeres imala izvjesnih dodirnih tačaka sa islamom, došlo je do kolektivnog prelaska bogumila u islam ubrzo po turskoj okupaciji. Zaključak – bosanski muslimani nisu bili pravoslavni Srbi, oni su jedini autohtoni, čuvari starih predturskih tradicija i jedini državotvorni elemenat u Bosni!

Međutim, ma koliko priča naivno djelovala (vremenom je nešto modifikovana), njeno stogodišnje ponavljanje dalo je nimalo naivne rezultate. Krajnji ishod svijesti izgrađene na njoj su današnji ostaci Alijine Bosne i krvavi građanski rat koji je odnio stotine hiljada ljudskih života.

“Bogumile” je u nauku na velika vrata uveo Franjo Rački 1869., nekritički uzimajući “zdravo za gotovo” krajnje sumnjive latinske izvore. Mada u momentima dolazi u protivrječje sa samim sobom, čak i u istom tekstu, i često daje naivna i neprihvatljiva tumačenja kad činjenice govore suprotno, njegova konstrukcija je prihvaćena, nadgrađivana, politički podržavana i silom vlasti održavana do danas.

Sam termin “bogumili” u Bosni nije poznat ni u izvorima ni u tradiciji. Ni najžešći branioci mita ne slažu se u osnovnim postavkama i manifestacijama te “vjere”. Uglavnom joj pripisuju izražen dualizam (dobro-zlo), odbacivanje Starog zavjeta, preziranje ikona i Časnoga Krsta, nepriznavanje Svete Trojice, nepoznavanje Svetih tajni, te nepostojanje hramova i organizovane jerarhije. Dokazati postojanje nečeg ovakvog u srpskoj srednjevjekovnoj pravoslavnoj Bosni, čija je gotovo čitava sačuvana materijalna i duhovna kultura pravoslavna, nije bilo nimalo lako. Tako je osnova bajke vremenom nešto modifikovana, da bi izgledala vjerovatnije, pa je u novije vrijeme važilo zvanično tumačenje (u duhu “bratstva-jedinstva” i nacionalne simetrije) da su u Bosni ravnopravno živjeli bogumili, rimokatolici i pravoslavni.

Prostor ne dozvoljava polemisanje sa svim postavkama mita o “bogumilima”, ali i najpovršniji uvid u osnovne teze čini ih neodbranjivim. Tzv. “bogumila” ili bilo koje značajnije i uticajnije jeretičke grupe u srednjevjekovnoj Bosni i Hercegovini jednostavno nikada nije bilo. Od prvih pomena u izvorima do pada pod Turke krajem XV vijeka (a i mnogo kasnije, dok islamizacija nije uzela jačeg maha), Bosna je bila čisto srpska i pravoslavna država. Bila je toliko izazivački pravoslavna na vratima Zapada, da je protiv nje vođeno više krstaških ratova, u kojima su daleki preci današnjih krvoloka, kao ugarske sluge, činili nad bosanskim Srbima iste onakve zločine kakve njihovi potomci čine danas. Primanje papskih legata, formalno priznavanje pape, dozvoljavanje širenja nekih zapadnih monaških redova i sl. bilo je samo diplomatsko taktiziranje, koje nije imalo nikakvog uticaja na unutrašnji vjerski život zemlje. To potvrđuju upravo latinski izvori, koji su prepuni najpogrdnijih kvalifikacija o stanovništvu i vladarima Bosne. Po njima, stanovnici Bosne su “jeretici”, “maniheji”, “patareni”, a njihova zemlja rasadnik svih mogućih zala i jeresi, kao uostalom i ostale pravoslavne zemlje. Za Rimokatoličku crkvu toga doba jeretik je svaki hrišćanin, dakle i pravoslavni, i prije svega pravoslavni, koji ne priznaje apsolutnu vlast pape, rimokatoličke dogme i latinski obred. (Do danas je taj stav znatno ublažen). Sam termin “patareni”, “paterini”, kojim se najčešće označavaju stanovnici Bosne, označava one koji uče da Duh Sveti ishodi od Oca (ex Patre), dakle pravoslavne, za razliku od rimokatolika koji uče da ishodi od Oca i Sina (ex Patre Filioque). Vladari u svojim poveljama stanovnike svoje zemlje izričito nazivaju Srbima, a jezik srpskim (povelje bana Matije Ninoslava Dubrovniku). Većina povelja počinje znakom krsta i pominjanjem Svete Trojice. Znak krsta, koji izmišljeni “bogumili” navodno preziru, postoji na većini grobova pod stećcima. Nasuprot laži o “bogumilima” koji nisu imali vjerskih objekata, stoje ostaci mnoštva srednjevjekovnih crkava sa pravoslavnim oltarima okrenutim istoku, isto kao i u ostalim srpskim zemljama. Karakteristični nadgrobni spomenici “stećci” su a priori bez čvrstih dokaza proglašeni bogumilskim i dugo su bili jedan od stubova kojim je podupiran mit o “bogumilima”. Ogromna većina grobalja pod stećcima je orijentisana pravoslavno (istok-zapad, sa glavom na zapadu). Kartiranjem malobrojnih nekropola orijentisanih sjever-jug u rubnim područjima, jednom će se više saznati o katoličenju Srba i najranijim korijenima današnjih “Hrvata” u Bosni, Hercegovini i Primorju. Ogromna većina stećaka je smještena pored pravoslavnih crkava (uključujući ruševine i crkve koje su kasnije preoteli rimokatolici). Stećci su karakteristika srpskog dinarskog prostora (Lika – Skadarsko jezero i Jadranska obala – Pakrac). Nema stećaka van srpskog etničkog prostora, niti stećaka unutar njega za koje se može dokazati da ne pripadaju Srbima. Zbog toga su i uništavani, naročito na Primorju. Sve vijesti o Bosni turskog perioda govore o pravoslavnim Srbima. Ne postoji nikakav dokaz (a takav događaj bi morao ostaviti traga) o masovnom prelaženju velikog broja ljudi u islam za kratko vrijeme. Iz turske Bosne u susjedne zemlje nije izbjegao nijedan jedini jeretik ni bogumil, već uvijek i jedino pravoslavni Srbi. Sve dokaze o pravovjernosti Srba srednjevjekovne Bosne teško je ukratko i nabrojiti. Nasuprot njima postoje samo izmišljotine i konstrukcije koje nije moguće ozbiljno uzeti u obzir, a nikad ne bi ni nastale, niti se održale do danas, da iza njih nije stajao politički interes rastakanja Srpstva i otimanja srpskih teritorija.

Iza svega na samom početku stoje interesi Austro-Ugarske u srpskim zemljama. Poslije okupacije Bosne i Hercegovine 1878. godine počinje organizovana akcija rasrbljavanja, potiskivanje srpskog elementa i pokušaj odvajanja srpskih zemalja zapadno od Drine od istočnog dijela Srpstva. Svemu je, pored političke, trebalo dati i “naučnu” osnovu, a tu je prošlost Bosne sa “bogumilima” trebala da odigra ključnu ulogu u dokazivanju bosanske “posebnosti”. U tom smislu je naročito plodan bio period uprave austro-ugarskog guvernera Benjamina Kalaja (1882 – 1903).

Pogodan materijal za sprovođenje svojih namjera Austrija je našla u bosanskim muslimanima, kojima se pokušava usaditi novokomponovana predturska “bosanska” tradicija i državna svijest. Time su se pokušale, s jedne strane, potisnuti žive srpske tradicije, a sa druge, turska državna ideja, kojoj su jedino bili odani i koja ih je, u krajnjem, i stvorila. Tu politiku prihvata dio muslimanskog plemstva. Naročito se istakao Mehmed-beg Kapetanović sa svojom brošurom “Šta misle muhamedanci u Bosni” (1886). Tu je prvi put od strane jednog muslimana javno izrečena tvrdnja o porijeklu bosanskih muslimana od tzv. “bogumila”. Štafetu preuzima režimski list “Bošnjak” koji tezu dalje razrađuje i uči muslimane “bosanskoj” tradiciji i latinici, koja im je do tada bila potpuno nepoznata. Svim silama se radi na afirmaciji “bosanske” nacije i “bosanskog” jezika. “Bosanski jezik” dobija 1890. i svoju gramatiku. Nasilno se kroz udžbenike falsifikuje sve što je srpsko, od istorije do narodne tradicije. Na štetu ćirilice (koja je uz ograničenu upotrebu turskog jezika i arapskog pisma bila pismo svih stanovnika Bosne i Hercegovine bez obzira na konfesionalnu pripadnost), forsira se latinica. Kroatizovani Njemac iz Bjelovara Kosta Herman (Hormann), savjetnik Zemaljske vlade i jedna od ključnih figura u osnivanju i radu Zemaljskog muzeja, objavljuje 1888. god. narodne pjesme muslimana, latinicom, što je izazvalo čuđenje i protest čitave pismene Evrope.

Osnivanjem Zemaljskog muzeja u Sarajevu 1888. god. sistematski započinje rad na “naučnom” utemeljenju “posebnosti” Bosne i Hercegovine. Muzej od samog osnivanja radi po uputstvima i pod direktnim nadzorom Zemaljske vlade i Kalaja lično. Pored značajnih naučnih rezultata na gotovo svim poljima, koji se ne mogu osporiti, rad stručnjaka Muzeja je posebno usmjeren na istraživanje (i konstruisanje) istorijskih osnova posebnosti Bosne i Hercegovine, sa naglaskom, naravno, na “bogumile” i stećke. Primjera tendencioznog prikazivanja prošlosti ima bezbroj, od nekritičkih tumačenja do otvorenih falsifikata. Ćiro Truhelka od lokalne varijante srpske ćirilice (bosančice) izmišlja posebno pismo, navodno potpuno nezavisno od ćirilice. I mada je laž suviše očigledna da bi mogla da se održi u tom obliku, termin je ušao u upotrebu, pa zainteresovani čitalac u Enciklopediji likovnih umjetnosti, tom I, Zagreb 1959, str. 442. u odrednici “bosančica” može pročitati da je to “bosanica, bosanska bukvica, hrvatska ćirilica, zvana i žensko pismo”, dakle sve, samo ne ono što stvarno jeste – srpska ćirilica. Zemaljski muzej preživljava Austro-Ugarsku i nastavlja rad u dvije Jugoslavije (sa kratkim ratnim periodom u tzv. NDH, kada je postao “hrvatski”). Rezultati rada generacija stručnjaka su impresivni, ali “bogumilska” teza opstaje do danas. Iako su objektivni naučnici rušili jednu po jednu postavku mita, teorija je evoluirala samo do već navedenog “bratsko-jedinstvenog” simetričnog stava (ravnopravni bogumili, rimokatolici i pravoslavni u sreći, ljubavi i veselju žive u jeretičkoj Bosni). Cjelinom problema niko se nije pozabavio, a nije ni smio, jer bi se time dovele u pitanje osnovne postavke komunističke vlasti u Bosni i Hercegovini.

Šira javnost je donekle upoznata sa čitavom prevarom tek poslije raspada SFRJ, ponovnim štampanjem knjige dr Vasa Glušca “Istina o bogomilima” (prvo izdanje Beograd 1941., dovršeno 1945.) u izdanju Književnih novina iz Beograda 1992. Briljantni pogovor Đorđa J. Janića daje ubjedljive odgovore na pitanje ko i zašto još uvijek insistira na mitu o “bogumilima”

Na “Savjetovanju o muzejskoj djelatnosti, arhivima i zaštiti baštine u Republici Srpskoj i Republici Srpskoj Krajini”, održanom u Bijeljini u maju ove godine, dr Miodrag Petrović je održao zapaženo predavanje pod naslovom “O krstjanima u Bosni”. Predavanje je argumentovana i bespoštedna kritika važećih “bogumilskih” teza, a naročito radova akademika Sime Ćirkovića, koji je posljednji ubijeđeni branilac austro-ugarskog pogleda na Bosnu i problem “bogumilstva”.

Srpska nauka polako, ali sigurno, stavlja tačku na još jednu antisrpsku i antipravoslavnu laž. Čišćenje školskih programa od ovog i svih drugih okupacionih taloga ići će teže i trajaće duže, ali to više zavisi od vlasti nego od nauke.

U Herceg-Novom, 07. 08. 1995

[Agnostik]

Sve ukazuje da je veza izmedju bogumila i takozvane bosanske crkve dosta tanje nego sto se mislilo.

 

Cak Noel Malcolm koji veruje bukvalnu svaku bosnjacku glupost, je napustio to vidjenje.

 

Fine je napustio vec odavno kao i nasa i ozbiljna bosnjacka struka.

 

Crkva Bosanska kao institucija je umrela kad je Ratko III postao pravoslavac.

 

A teza kako su pristalice bosanske crkve bili jedini koji su presli na Islam, ne pije vodu jer velik deo Bosnjaka ima poreklo van Bosne u SRbiji, Crnojgori i delovima Hrvatske odakle su se Muslimani povlacili posle pobeda Princa Eugena i Karadjordja/Milosa.