Kordun-Zemlja i ljudi

[kordun]

 

Porijeklo imena

                Kordun je poznatiji kao izraz, nego kao tačno određeno geografsko područje.Rječ je prema prvom izvoru  francuskog porjekla (Cordon) i znači : vrpica, niz, red.a odnosi se na niz Utvrđenja i vojnika na granici. Prema drugom izvoru je Keltsko-Ilirskog porijekla,a značenje je gotovo indentično.Kod Vuka te rječi nema. A u Bakotićevu rječniku KORDUN znači redove vojnika koji zatvaraju prolaz. To je otprilike isto što i njemački izraz Truppenkette ili Sicherhheitssperrlinie.

                Bilo kako bilo,teren sa takvim fortifikacijama se zvao Kordun,a pošto su na granici bili srbi krajišnici,oni su prozvani KORDUNAŠIMA ili graničarima u prevodu.Tačno vrijeme nastanka ovog imena se pouzdano ne zna,moguće je da vodi porijeklo iz starog vijeka ukoliko je tačan Keltsko-Ilirski izvor,a ukoliko je tačan francuski onda to nije moglo biti prije 1699 godine kada je uspostavljena prva stalna granica između Austrijske i Osmanske imperije.

                Nakon zadnjeg rata 1995 godine i etničkog čišćenja srba sa njihovog vijekovnog prostora,ime Kordun je izbačeno iz Službene upotrebe na terenu Hrvatske i zamijenjeno je imenom Karlovačka županija.

 

Skorija istorija,kratak pregled

 

                U 17 i prvoj polovici 18 vijeka Krajišnici i austrijski generali  naseljavaju na područije korduna  srpska plemena iz zapadne Srbije,Bosne,hercegovine.Austrijski car je tokom 17 vijeka uputio javni poziv srbima u turskoj krajini da stupi u njegovu službu i brani hrišćanstvo i zapadni svijet od turskog zuluma i islamizacije.Centralna vlast Austrije daje im povlastice,ali ih obavezuje obavezom ratnika.Stihovi koji najbolje opisuju položaj kordunaša su:

"Oj,Krajino,krvava haljino!

Krvav bio ko te i stvorio!

Oj,car caruje,graničar tuguje.

Sa njim tuga i puška druguje.

Nikad ne zna šta mu sudba

sprema,

kada padne, on ni groba nema.

Niti  ima groba ni imena.

Tuđa zemlja tuga je golema."

 

U stotinjak godina 17 i 18 vijeka Kordunaši su preživjeli oko tridesetak velikih oružanih sukoba.I toko 19 vijeka bil oje više oružanih sukoba,ginuli su Kordunaši za Habsburgovce i njihove generale,sa njima se i ban Jelačić proslavio kao vojskovođa.

                U prvom svijetskom ratu glavnina Kordunaša kao i uvijek nalazi se u austrijskim vojnim formacijama,ali kako rat odmiče,Kordunaši masovno kao dobrovoljci se priključuju srpskoj vojsci pod komandom Steve Hadžića i  đenerala mihajla Živkovića,samo na solunskom frontu u proboju učestvuje oko 1000 srba kordunaša koji se nikada nisu odrekli svetosavlja i svog nacionalnog identiteta!

                U drugom svijetskom ratu smrtno je stradao svaki treći stanovnik  Korduna,ovo su činjenice ne lični pogledi! Iako poslije velikog stradanja u 1 svijetskom ratu ,i pomora stanovništva nakon njega od epidemije španske groznice i tifusa kordun je po popisu stanovništva iz 1931 godine imao oko 100 000 stanovnika,na kraju rata ukupan broj žrtava kordunaša je iznosio 27.457.

                Najstrašnija sudbina zadesila je i dijecu ovog područija,od ukupnog broja stradale dijece na teritoriji NDH čak 41% su bila dijeca sa korduna,ukupno 6608,od tog broja smo u Jasenovcu 1216 dijece.

Nakon svega ovoga,nadao se kordunaš da je napokon završio sa svim ratovima,ali nije tako bilo...

Kordunaška majka

                Ovu priču ne možemo završiti ne odajući zahvalnost i veliko priznanje uvijek slabo spominjanoj  kordunaškoj ženi i majci.Žene su zbog patrijahalne podređenosti podnosile najveći dio kućnih napora.Kordunaška žena živi nečujno i u sijenci svih muških koji je okružuju.Kada se rodi u sijenci oca i brata,kada se uda u sijenci muža i muške dijece,kada ostari u sijenci muške unučadi,odgajana da nosi teret,jer zaboga tako mora biti.

Niko ih ne pita kako je njihovoj duši.Na ovom svijetu su da rađaju i pokapaju,sade i žanju,ispraćaju i dočekuju,da provode noći osluškujući i strepeći...U svojoj priči jedna kordunaška žena je rekla: "kad sam bila mala,nikada mi nije bilo jasno zašto moja mama,od sveg mesa kad se kokoš kuva ili peče pojede (bolje reći oglođe) samo noge i vrat.Trebalo je da sama steknem svoju porodicu pa da shvatim zašto,pojela bi ona i batak i krilo ali...Sigurna sam da svako od vas prepoznaje u tome svoju majku,baku,strinu,sve te naše male  a velike kordunaške žene."

koliko su suza u životu prolile...u velikoj žrtvi i stradanju Korduna.Žrtva i stradanje kordunaške žene/majke,neizreciva,neopisiva i jeziva.

 

Odlaze da se vrate

 

                Godina 1995. operacija "Oluja" Poslije više od 400 godina postojanja,na Kordunu skoro da  i nema više Srba.Godine će proći,a da tim ljudima neće biti jasno šta ih je to snašlo i zašto...

 

 

ne opraštamo se mi sa pokojnikom,

opraštamo se sa onim koji će živeti

koji mora živeti i koji će sa čežnjom i bolom

očekivati da mu se opet u zagrljaj vratimo.

 

Otadžbina nije predmet ograničen,utelovljen

otadžbina je misao i vera,a misao i vera ne umiru.

zbogom krvava otadžbino naša,

ljubeći te pozdravljaju te  izgnana deca tvoja.

 

Branislav nušić

 

Izvor: Dostupne informacije širom Interneta  i ponešto iz moje glave

[kordun]

Ja ću pisati još članaka u ovoj temi,čitao ko ili ne,tako sam nagovoren od strane više sile.

Komentari,pitanja su dobrodošli :

Evo i neka pijesma o kordunu novijeg datuma a žanrovski je prihvatljiva svima

 

[Дејан]

Prošao sam sad u septembru tuda,priroda je prelepa, putevi su novi, ali je sve nekako pusto

[kordun]

Prošao sam sad u septembru tuda,priroda je prelepa, putevi su novi, ali je sve nekako pusto

 

Pusto brate,nije ni ranije bilo mnogo stanovništva,em zbog genocida,em što su ljudi živjeli u okolnim većim gradovima,najviše Karlovcu,Zagrebu i Rijeci.

[Дејан]

Vojnić jedini deluje da u njemu ima života, ostalo je sve pustinja.

[kordun]

Vojnić jedini deluje da u njemu ima života, ostalo je sve pustinja.

 

Ima nešto ljudi koji su se vratili tamo,mada u samom Vojniću,koji je nekada bio glavni grad Vojne Krajine danas prevladavaju hrvati porijeklom iz Banja luke,mijenjali su ljudi kuće,pošto Vojnić nije bio na prvoj liniji fronta kao Karlovac,ostale su kuće cijele,imalo se šta mijenjati sa hrvatima iz Bosne.Topusko je na tom terenu veći gradić(poznata banja gdje je Vuk Karadžić liječio nogu jedno vrijeme),ali tamo srbi se ne vraćaju zato što su 91 tamo bile velike borbe.mislim da danas Topusko i ne pripada više Kordunu,prebacili su ga u Sisačko Moslavačku županiju ili po starom Baniju.Najviše srba je ostalo u Karlovcu i to onih koji  su ostali u njemu u ratu,nema ni njih mnogo,možda 10 000,ostalima nije sigurno,prije par dana su jednog mog komšiju uhapsili,živi čovijek tamo već 15 godina i sada ga uhapsili i terete za ne znam šta...bilo je u vijestima prije desetak dana...

postoji i Slunj i trebalo bi mnogo srba gore da ima,ali čisto sumnjam,jer hrvati iz Slunja su čuveniji od onih iz Hercegovine po nekim stvarima,a to je tek predivan kraj,kao u tolkinovim romanima je priroda

[kordun]

 

 

Za ovaj drveni most dole mi đed Stanko poginu 1944!

 

 

[Ненад Р.]

Свака чсат , заиста лепа тема поготову за нас који не знамо много о Кордуну.

[kordun]

Свака чсат , заиста лепа тема поготову за нас који не знамо много о Кордуну.

 

Hvala ti brate,ima tu jako mnogo da se piše o svačemu.Danas sam imao naporan dan,postavio sam samo ove slike,ali sutra ću napisati novi članak.

[Guest]

facenew22222222

[Караконџула]

Pozdrav i podrška svim kordunašima ovdje i uopšte ! 

[kordun]

 

Doseljavanje

 

            Prvi tragovi Srba na prostoru današnjeg Korduna ne mogu se pouzdano utvrditi.Pouzdano se zna da su Srbi imali manastire,imanja i kuće u Slavoniji,Baniji,Lici,Dalmaciji  još prije Kosovskog boja,tako imamo npr.manastir Krka,Manastir Krupa,Manastir Dragović itd.Po zvaničnoj istoriji srbi su te krajeve naseljavali još u vrijeme knezova Višeslava i Radoslava oko 800-te godine.

            Prvi pisani trag koji je sačuvan o povećanoj koncentraciji Srba na Kordunu potiču iz 1434 godine,kada se pojavlju u Medvedgradu kod Zagreba i okolici,bili su to većinom vojnici,mladi i neoženjeni.Od njih Potiču prezimena po Krajini i Hrvatskoj poput: Brankovići,Borići,Ivkovići,Jugovići,Draškovići,Marčetići,Milićevići,Poznanovići,Radinovići...Ipak u to doba srpski element se već stotinjak godina najače držao u Slavoniji sve do Nikole Hercegovića.

 

Vojna Krajina na granici svijetova

 

            Padom istočnih srpskih zemalja pred turskom najezdom ,dolazi do veće koncentracije Srba na prostoru Korduna i Krajine uopšte,o tome svijedoči i ova povelja austrijskog cara Ferdinanda prvog iz 1538 godine :

 

            „…ovim dokumentom dajemo na znanje i saopštavamo svima, kojima se upućuje…kako su neki srpski ili raški kapetani i vojvode odlučili da dođu zajedno sa ljudima i licima, koja se nalaze pod njihovom vojvodskom časti, da nam služe… Stoga mi želimo da te srpske ili raške kapetane i vojvode, njihove ljude i lica ili spomenute njihove pripadnike izdašno nagradimo…mi im… dajemo, poklanjamo, ustupamo, podeljujemo i obećajemo dolje iznesenu povlasticu s oslobađanjem od izvjesnih obaveza, izvjesna prava kao i slobodu, koju, po našem mišljenju, treba obećati, dati, pokloniti i ustupiti, s ovim sadržajem:

 

            Kad sami srpski ili raški kapetani i vojvode, ljudi i naprijed spomenuta lica, koja su njihovi podanici i pripadnici, budu dali vjeru, da će nam nepokolebljivo služiti, svaka porodica, koja bude stanovala u jednoj kući, pod jednim krovom i na jednom imanju, mora, može i smije u roku od 20 godina bez prekida slobodno živjeti na našem području…bez ikakvog plaćanja poreza i bilo kakve zakupnine, obrađivati zemlju ili je dati na obradu, primati sav plod i prihod sa te zemlje, bez ikakve zapreke ili protivljenja… Obavezujemo se i obećajemo, da će mo se ove naše povlastice čvrsto držati, a zahtijevamo i naređujemo da se nje svi drže…„

 

 

            Povelja svijedoči o različitom statusnom položaju Srba i Hrvata,Srbi su se svojim vojničkim zaslugama izborili za povlastice,bili su slobodni i odgovorni jedino caru dok su Hrvati imali zabranu slobodnog kretanja,kmetovski položaj u klasičnom feudalnom sistemu i tu leži glavni razlog  za zavist i mržnju hrvata prema srbima,koja je vijekovima kasnije uzgajana sve do današnjeg dana,a kulminirala je čim je kasnije nestalo opasnosti od turaka i čim je ukinuta Vojna Krajina 1881 godine.

            1579 godine dolazi do osnivanja Vojne Krajine,međutim preteča Vojne Krajine je već bila uspostavljena 1435 godine kada su formirane krajiške graničarske vojne posade prema Veneciji i Bosni pod komandom ugarskog kralja Žigimunda Luksemburškog.

            Za vrijeme Vojne Krajine vođene su velike bitke sa formacijama koje su brojale po nekoliko desetina hiljada vojnika,Turci su silovito udarali na Krajinu,ali nikada nisu uspijevali da opstanu na njoj,najznačajnije bitke su bile Bitka za Dvor na uni,Krupu,Bitka za Bihać,zatim bitka za Slunj,Sisak i mnoge druge u svim tim bitkama kordunaši su učestvovali bilo kao stalna posada ili kao pojačanje,glavni garnizon je bio u Karlovcu koji je i osnovan kao strateška graničarska vojna utvrda u obliku zvijezde.

            Interesantna stvar je da Karlovac nikada prema hrvatskim i komunističkim  istoričarima nije pripadao Vojnoj Krajini,a cijeli Kordun zna da je u Karlovcu do prije 100 godina na željezničkoj stanici pisalo Vojna Krajina....Također mnoge istaknute vojvode su  preko noći poprimile imena u stilu Josip,Franjo i slično,kao i neki generali sa germanskim imenom i prezimenom,to su bili hrvatski generali,Citiraću sada nešto iz hrvatskog udžbenika istorije:  "...dok Karlovac i Slunj brane snažne postrojbe hrvatskog generala Auersperga. Ban Tomo Erdödy brani Sisak..."

Vojna krajina je trajala sve do 1881 godine.

[kordun]

 

KRATKA BIOGRAFIJA

Sava Mrkalj (1783. Gornja Krajina,Kordun, selo Sjeničak — 1833. Beč), srpski učitelj, monah i filolog. Poznat je po tome što je 1810. godine napisao tada veoma aktuelnu knjižicu o srpskoj azbuci Salo debelog jera libo azbukoprotres, u kojoj se zalagao za reformu jezika i pravopisa. Ovo delo uticalo je i na Vuka Karadžića.

Sava Mrkalj je rođen 1783. godine u Gornjoj Krajini, u selu Sjeničaku prvobanske pukovnije. Godine 1799. završio je školu i zatim postao srpski učitelj u Gospiću. Kasnije je otišao u Zagreb, u akademiju, pa onda i u Peštu, gde je slušao predavanja iz filozofije i matematike na univerzitetu, a titulisan je kao "svobodnih hudožestva i filosofije doktor."

Bio je dobar znalac latinskog i francuskog jezika, a razumeo je i grčki i jevrejski, što je njegovom filološkom talentu bilo od velike koristi. Napadan je od službenih crkvenih krugova zbog svojih učenih pogleda, Sava je mislio da će ih umiriti ako se pokaluđeri, i zato se 1811. godine u manastiru Gomirju zaista i zakaluđerio i postao jerođakon Julijan. Gonjenja su se samo uvećavala i on je 1813. godine napustio manastir. Godine 1817. izdao je delo "Paliondija" u kome se odrekao svoje grafičko-ortografske reforme. Godine 1827. je poludeo pa je 1833. godine preminuo u bečkoj bolnici za duševne bolesti.


VUKOV PREDHODNIK

Ako iko od Srba zaslužuje da bude uvršćen među prvih 100 najvećih i najumnijih ljudi našeg naroda, onda je to svakako reformator srpskog jezika Sava Mrkalj. To je najmanje čime bi mu se nove generacije mogle odužiti za sve što je učinio za svoj narod. Međutim, to se nije dogodilo. Sava Mrkalj je pao u zaborav.

Rođen je 1783, u Lasinjskom Sjeničku, na (Kordunu), četiri godine pre Vuka Karadžića, završio bogosloviju, bio verski i privatni učitelj, arhigimnazista, daroviti student filozofije, logike, fizike i matematike, a učeni svet je fascinirao filozofijom jezika. Vladao je latinskim, nemačkim, francuskim i rusko-slavenskim, služio se grčkim i hebrejskim, a poznavao je italijanski i mađarski. Bio je i vrstan pesnik, polemičar i besednik.

Godine 1810, Mrkalj je u Budimu — malo ranije pre prvog susreta s Vukom, koji je prekinuo učenje u Velikoj školi u Beogradu i u Budim doputovao radi lečenja — štampao slavnu knjižicu s naslovom "Salo debeloga jera libo azbukoprotres". U staroj azbuci, jer je bio znak za glas koji više nije postojao u srpskom jeziku. Sava ga je izbrisao iz azbuke, kao i sva nepotrebna slova. Time je sebi stvorio moćne neprijatelje, pre svih iz redova crkve koja je htela da zadrži pravopisnu tradiciju u unijatskom okruženju.

Već 1811, pošto je kao vrstan logičar i jezički mislilac naučno zasnovao reformu azbuke i najavio da "Jezikoprotres", dolazi do neočekivanog i teško objašnjivog obrta — Mrkalj se povlači u manastir. Ubrzo se sukobljava sa crkvenim dostojanstvenicima, biva razmonašen i prepušten dugom i mučnom lutanju. Teško zarađuje nasušni hleb kao učitelj i veroučitelj, odbijen kada je 1825. molio da ga ponovo prime u manastir, u nervnom rastrojstvu je povredio nekog čoveka koji je od njega tražio privatne časove latinskog jezika. Dospeo je u zatvor, gde je mučen, prebačen je u karlovačku bolnicu, pa u duševnu bolnicu u Beču, gde ga je i Vuk posećivao i gde je umro 1833.

Sava Mrkalj je, dakle, prvi postavio temelje kasnijoj Vukovoj reformi jezika, zalažući se za fonetski pravopis zasnovan na načelu "piši kao što govoriš" i zahtev da narodni jezik postane književni. Iako Mrkalj nije istrajao u borbi za reformu pravopisa i uvođenje narodnog jezika za književni, ostaje dao je on načinio prvi veliki i presudni korak ka demokratizaciji jezika i pisma.—

[kordun]

 

ITD Band

 

Najpoznatiji kordunaški rock bend,koji je obilježio osamdesete godine...

Osnovan je u Vrginmostu ali da napomenem  da je ITD vrginmošćansko-vojnićka kombinacija.... Bekić Branko, njegov brat Mico i Tepsić Nenad - Viran su iz Vrginmosta. Rastislav Tupoljski je rođen u Vrginmostu ( kasnije došao u Vojnić, majka mu predavala muzički u osnovnoj školi ) i Mileušnić Jadranko rođeni vojnićanin...

 

Evo nekih hitova :

 

 

 

[Orion]

Moji roditelji su sa Korduna. Svake godine sam željno iščekivala da obidjem njihovo rodno mesto. Tamo su živeli dobri, skromni i vredni ljudi. Prelepa priroda, valovita brda i doline, njive i pašnjaci, smešteni izmedju dve reke. Sa jedne strane su se nalazili brzaci i divlji slapovi reke Mrežnice, a sa druge strane reka Tušnica (sada se i taj deo zove Tounjčica), prepuna vrela čiste izvorske vode. Lisičije vrelo se posebno izdvajalo.

Ni danas ne znam, šta mi je više radosti pričinjavalo. Radjanje nove zore i rosne livade ili letnje noći ispunjene pesmom cvrčaka, svici koji svetlucaju poput malih fenjera i nebo posuto krupnim i sjajnim zvezdama, tako krupnim i sjajnim da su stvarale iluziju da su blizu, na dohvat ruke. Svu tu lepotu je stvorio Bog i u duši su vladali ljubav i mir.

A sada je tamo pustoš, nema ljudi, sve staze su zarasle. Na mestima gde su nekad bile kuće, izraslo je drveće i šiblje. Sve je neprohodno, ne mogu ni da obidjem grobove mojih najmilijih...Dok sve to posmatram, osećam neku čudnu knedlu u grlu, a srce kao da je stegla neka nevidljiva ruka i nema nameru da pusti. Ništa nije kao pre...

Ostale su samo uspomene koje poput belih golubica kruže iznad napuštenih i zaraslih ognjišta mojih predaka.