Претражи Живе Речи Утехе

Kompanija Stavatti Aerospace i Jugoimport SDPR potpisali su u Beogradu 19. aprila ove godine „sporazum o strateškoj i dugoročnoj poslovno-tehničkoj saradnji“. Kako je saopštila američka kompanija, ključni elementi sporazuma su zajednički marketing („reimagining“ – marketinško osveženje postojećih proizvoda), modifikacije, sertifikacija i proizvodnja letelica Utve iz Pančeva kao i drugih proizvođača „povezanih sa Utvom“. Zatim se kao ciljevi navode i zajednički razvoj i proizvodnja novih Stavatti letelica, pogonskih grupa i sistema ali i proizvodnja komponenata za njihove letelice u Pančevu. Prema sporazumu, Stavatti će Utvi biti „production partner“ i proizvodiće letelice, strukturu, komponente, sisteme iz Utvine fabrike u Pančevu ali i drugih proizvodnih lokacija Jugoimport SDPR-a. Stavatti će, prema saopštenju, takođe ući u zajednički razvoj sa srpskom kompanijom i to: sistema za stajne trapove, pneumatike, kočnice, izbaciva sedišta, rakete i projektile, artiljerijske sisteme, tenkove, oklopna vozila i gotovo sve što je u prototipnom ili ostvarenom proizvodnom portfoliu SDPR-a. Sporazum o saradnji logičan je početak aktivnosti SDPR-a u cilju potrage za partnerima – sada kada je preuzimanjem Utve iz Pančeva postao i proizvođač aviona. Proizvođači prototipova Kompanija Stavatti Aerospace vuče korene iz Korporacije Stavatti koju je u Minesoti jula 1994. osnovao Christopher R. Beskar. Korporacija je tada registrovana kao proizvođač, uvoznik i izvoznik artikala, usluga i tehnologija za saveznu vladu SAD po listi USML (United States Munitions List). Kao proizvođač odbramenih sistema kompanija dobija i tzv. CAGE kod (Commercial And Government Entity), potom se obezbeđuje i Military Critical Technical Data Agreement Number a od Sekretarijata za transport države Minesote i licenca kao proizvođač i prodavac vazduhoplova. Jedan od mnogobrojnih smelih, futurističkih koncepata Stavati vazduhoplova. Trenažni avion SM-47 T-X Super Machete / Foto: Stavatti Aerospace Stavati Korporacija je, kako kažu, osnovana sa samo jednim ciljem a to je konstruisanje i proizvodnja originalnih modernih vojnih i civilnih vazduhoplova koristeći poslovni model koji predstavlja adaptaciju pristupa koji je prvi primenio Lokid Martinov Skunk Works. Njihovi revolucionarni projekti poput, na primer P-80, U-2, A-12/SR-71 postali su veoma uspešni i očigledno su inspirisali osnivače Stavatija. U periodu od 1994. do 2007. u ovoj firmi razvijeno je preko 50 koncepata vazduhoplova različitih namena ali je samo njih 15 stiglo do faze u koji je konstrukcija bila spremna za izradu prototipa. Izrađivani su koncepti borbenih, školskih, sportskih, trenažnih, izviđačkih, transportnih, protivpodmorničkih aviona, bespilotnih letelica čak i vazduhoplova za let u svemir. Ipak nijedan dizajn do danas nije materijalizovan jer očigledno da nije bilo zainteresovanih partnera koji bi na različite načine pomogli projekte ove, za svetske okvire, relativno male firme. Javelin Prošla godina bila je veoma značajna za Stavati – 14. novembra korporacija je dobila ekskluzivnu licencu da izvrši redizajn malog civilnog mlaznog aviona Javelin koji je razvijen u kompaniji Aviation Technology Group (ATG). Prethodno je Stavati našao partnera u maloj kompaniji Rud Aero koja je nakon bankrota ATG-a 2008. godine kupila konstruktorska prava za ovaj avion. Program Javelin započeo je 1998. godine kao projekat dvosedog civilnog sportskog mlaznog aviona. Model aviona u razmeri 1:1 sa oznakom ATG-1 prikazan je 2002. godine a do 2003. godine dobijeno je čak 151 porudžbina za Javelin Mk-10. Sledeće godine, partner u razvoju vojnih varijanti Mk-20 i Mk-30 postao je izraelski IAI a prototip je poleteo 30. septembra 2005. Nakon što decembra 2007. nije obezbeđen kredit od 200 miliona dolara za dalji razvoj, ATG je prekinuo sa poslovnim aktivnostima a 2008. godine je bankrotirao. Prvi prikaz Javelin-a nakon modifikacija u Stavatiju / Foto: Stavatti Aerospace Stavati je odmah nakon sticanja prava na redizajn započeo radove na varijanti Mk-30 kako bi učestvovao u programu izbora novog trenažnog aviona za RV SAD, poznat pod nazivom T-X. Formalno Stavati je 1. februara ove godine objavio da ulazi u trku za novi USAF trejner koji će zameniti avione T-38. U odnosu na Javelin Mk-30 nova modifikovana letelica ima ojačanu konstrukciju koja može da izdrži opterećenje od +9G, ima jače motore, nosi više goriva i ima veću nosivost. U međuvremenu Stavati traži partnera koji bi trebalo da bude mnogo veća i ozbiljnija firma koja bi bila i primarna ugovorna strana. Javelin se promoviše ne samo kao trenažni avion već i kao veoma laki borbeni avion (VLF – Very Light Fighter). Petar VOJINOVIĆ